Tôi vẫn còn nhớ như in cái ngày tôi quyết định cài Linux trên chiếc máy tính đầu tiên của mình (một chiếc Pentium 75). Tôi đã dùng Windows 95 và cảm thấy bực bội vô cùng. Tôi liên tục gặp lỗi màn hình xanh chết chóc, không thể điều khiển hệ điều hành theo ý muốn, phần mềm thì đắt đỏ, và tôi ghét giao diện của nó.
Vậy nên, tôi đã cài Linux thay vì Windows, và mọi chuyện đã là quá khứ. Từ đó đến nay, tôi vẫn luôn chọn Linux làm hệ điều hành, và tôi chưa hề hối hận.
Nếu bạn bắt đầu cảm thấy khó chịu với Windows, tôi nghĩ mình có năm lý do có thể giúp bạn quyết định.
- Yêu cầu về tài khoản Microsoft
Đây có thể là điều bạn chưa thực sự cân nhắc trong thời đại mà dường như mọi thứ đều yêu cầu tài khoản. Microsoft đang tiến thêm một bước nữa với Windows khi thông báo rằng họ sẽ loại bỏ giải pháp thay thế cuối cùng còn lại để tạo tài khoản cục bộ trong quá trình thiết lập. Điều đó có nghĩa là, khi bạn thiết lập Windows 11 Home lần đầu, bạn phải sử dụng tài khoản Microsoft. Trên Windows 11 Pro, tài khoản Microsoft vẫn là mặc định, nhưng bạn có thể dễ dàng bỏ qua bằng một giải pháp thay thế.
Để rõ ràng hơn, bạn có thể chuyển sang tài khoản cục bộ sau khi thiết lập hoàn tất. Bạn không cần phải tiếp tục sử dụng tài khoản Microsoft để đăng nhập mỗi khi muốn đăng nhập vào Windows. Bài đăng của Microsoft nêu rõ rằng họ chỉ loại bỏ các phương pháp đã biết để tạo tài khoản cục bộ trong quá trình thiết lập (giai đoạn OOBE), chứ không phải sau khi hệ điều hành đang chạy.
Với tôi, đó vẫn là một dấu hiệu cảnh báo về quyền riêng tư. Thật thú vị khi điều này xảy ra cùng thời điểm kết thúc hỗ trợ cho Windows 10 (một hệ điều hành cho phép sử dụng tài khoản cục bộ ngay từ đầu). Tại sao tôi lại bận tâm? Việc khuyến khích bạn đăng nhập vào tài khoản Microsoft đồng nghĩa với việc công ty có thể tạo hồ sơ cá nhân của bạn để có thể đẩy quảng cáo nhắm mục tiêu đến hệ điều hành và thúc ép bạn sử dụng nhiều dịch vụ (trả phí) hơn của Microsoft.
Đối với bất kỳ ai coi trọng quyền riêng tư, đây không phải là một bước tiến tích cực. Mặt khác, Linux sẽ luôn cho phép tạo tài khoản cục bộ, vì vậy bạn không phải lo lắng về việc thông tin của mình bị lưu trên máy chủ của bên thứ ba.
- Hỗ trợ Windows 10 đã kết thúc
Hôm nay là ngày quan trọng. Ngày 14 tháng 10 — thời điểm hỗ trợ cho Windows 10 kết thúc. Điều này xảy ra với mọi hệ điều hành, nhưng khi nó xảy ra, bạn sẽ muốn nghĩ rằng phiên bản tiếp theo sẽ là một cải tiến so với những gì bạn đang sử dụng. Vấn đề lớn nhất với bản nâng cấp là nhiều máy tính chạy Windows 10 không hỗ trợ Windows 11. Điều đó có nghĩa là nếu bạn muốn tiếp tục sử dụng hệ điều hành được hỗ trợ (không bao giờ sử dụng hệ điều hành không được hỗ trợ), bạn sẽ phải mua một máy tính mới.
Hoặc, bạn có thể cài đặt Linux trên Windows 10 (sau khi sao lưu dữ liệu) và trải nghiệm hiệu suất vượt trội, ngay cả trên chiếc máy tính cũ kỹ đó. Tuyệt vời hơn nữa, bạn có thể chọn bản phân phối Hỗ trợ Dài hạn (Long Term Support) và yên tâm rằng sau bốn hoặc năm năm (khi hỗ trợ kết thúc), bạn có thể dễ dàng nâng cấp lên bản LTS tiếp theo và tiếp tục sử dụng. Rất hiếm khi yêu cầu hệ thống của một bản phân phối Linux thay đổi giữa các phiên bản. Ngay cả khi những yêu cầu đó thay đổi, thì đó cũng chỉ là thay đổi nhỏ. Tuy nhiên, nếu bạn phát hiện ra bản phân phối mình chọn không còn chạy được trên chiếc PC cũ đó nữa, bạn luôn có thể chuyển sang một bản phân phối nhẹ hơn và thế là xong.
- Hiệu năng tốt hơn
Tôi đã thử nghiệm Windows và Linux song song trong nhiều năm và chưa bao giờ gặp trường hợp Windows vượt trội hơn Linux. Lĩnh vực duy nhất tôi chưa so sánh như vậy là chơi game (vì tôi chỉ là một game thủ bình thường). Ngoài ra, Linux luôn vượt trội hơn Windows. Tôi có thể lấy một máy tính Windows 10, cài đặt Linux, và máy tính đó vẫn có thể vượt trội hơn một chiếc PC Windows 11 hoàn toàn mới. Mỗi khi phải xử lý Windows, tôi cảm thấy như mình đã chuyển từ một chiếc Ferrari sang một chiếc Yugo bánh xe vuông. Thật đau đớn.
Hơn nữa, desktop Linux hiệu quả hơn hẳn so với “phiên bản tương đương” của Windows. Nếu bạn muốn một chiếc máy tính hiệu năng cao (mà không cần phải khai thác tối đa tài nguyên hệ thống — hay ngân sách của bạn), hãy tin tôi khi tôi nói rằng Linux là lựa chọn phù hợp.
- Tính linh hoạt vượt trội
Linux thì linh hoạt. Windows thì không. Tôi có thể kết thúc bài viết này tại đây, nhưng tôi sẽ tiếp tục. Trong những dịp hiếm hoi phải dùng đến Windows, tôi luôn ước mình có thể thay đổi gần như mọi thứ để phù hợp hơn với nhu cầu của mình. Tôi muốn hiệu quả và tính thẩm mỹ cân bằng. Tôi muốn hệ điều hành phải tuân theo ý muốn của tôi, chứ không phải đe dọa làm tôi mất bình tĩnh. Với Linux, tôi có thể thay đổi gần như mọi thứ. Nếu tôi muốn một kernel thời gian thực, tôi có thể chuyển đổi. Nếu tôi muốn một môi trường desktop khác, cứ thay đổi. Nếu tôi muốn kiểm soát bàn phím nhiều hơn, Linux sẽ hỗ trợ tôi.
Không có khía cạnh nào của Linux mà bạn không thể tùy chỉnh, tinh chỉnh, thay đổi, chỉnh sửa hoặc chuyển đổi. Linux chắc chắn là hệ điều hành linh hoạt nhất trên thị trường (và không có đối thủ nào có thể so sánh được). Khi tôi dùng Linux, nếu tôi nghĩ ra cách nào đó tốt hơn để làm việc gì đó, tôi dám chắc mình có thể làm được. Còn với Windows thì sao? Không đời nào.
- Bảo mật
Trong gần 30 năm sử dụng Linux, tôi chỉ gặp có lẽ hai trường hợp vấn đề bảo mật. Lần đầu tiên là khi tôi phải đảm nhiệm vai trò quản trị viên trên một máy chủ Linux. Vì người đó đã cấu hình Ubuntu Server rất kém, nên ai đó đã có thể xâm nhập và cài rootkit vào máy. Lần thứ hai là khi tôi để tính năng chia sẻ màn hình nền bật trong một mạng mở, và bằng cách nào đó, ai đó đã kết nối được vào máy. Lần đầu tiên, tôi phải cài đặt lại hoàn toàn hệ điều hành. Lần thứ hai chỉ yêu cầu tôi tắt tính năng chia sẻ màn hình nền. Nói thẳng ra, Windows không thể sánh bằng bảo mật Linux.
Với Windows, bạn phải rất cẩn thận và luôn cài đặt một số phần mềm diệt vi-rút (nếu không, mọi chuyện sẽ rất khó khăn). Linux không yêu cầu phần mềm diệt vi-rút và có lẽ sẽ không bao giờ yêu cầu. Tất nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn nên bỏ qua khía cạnh bảo mật của Linux. Hãy sử dụng tường lửa, không cài đặt phần mềm từ các nguồn không xác định và không nhấp chuột tùy tiện vào các URL. Ngay cả với hệ điều hành an toàn nhất trên thị trường, bạn vẫn cần phải coi trọng vấn đề bảo mật.